Bệnh hoang tưởng của anh Mười

BÊN THẮNG CUỘC - TẬP 2 - CHƯƠNG III

Cứu chủ nghĩa xã hội

Ngày 15-8-1989, tại Sài Gòn, khi phát biểu khai mạc Hội

nghị Trung ương Bảy, Nguyễn Văn Linh đã tự tin tuyên bố:

“Chúng đang hý hửng về điều mà Tổng thống Mỹ Bu-sơ

(G.W.H. Bush) ngày đêm trông đợi: ‘Chúng ta đang sống ở

thời kỳ kết thúc một ý tưởng, sống ở chương cuối của thể

nghiệm cộng sản’ (111). Đó là giấc mơ giữa ban ngày của bọn

đại biểu cho chủ nghĩa chống cộng khét tiếng, không đội trời

chung với chúng ta”. Ngày 24-8-1989, khi ở Sài Gòn Hội

nghị Trung ương Bảy về chống đa nguyên bế mạc, ở Ba Lan,

Công đoàn Đoàn kết chính thức lên cầm quyền (112). Ông Linh

không còn lòng dạ nào mà “hí hửng” và sau đó ông đã ứng

xử rất “vội vàng”.

Ngày 25-8-1989, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh triệu tập

Bộ Chính trị họp khẩn cấp tại Cơ quan phía nam của Văn

phòng Trung ương (T78 - đường Lý Chính Thắng, Sài Gòn),

thành phần mở rộng có cả Trưởng Ban Tuyên huấn Trung

ương Trần Trọng Tân. Theo ông Tân, Bộ Chính trị nhận

định, sự kiện Ba Lan là “đảo chính phản cách mạng”. Khi ấy

Tổng Biên tập báo Nhân Dân Hà Đăng đi vắng nên ông Linh

nói với ông Tân: “Cậu phải viết ngay một bài xã luận”. Ông

Trần Trọng Tân ngồi ngay trong phòng họp Bộ Chính trị viết

bài báo có tựa đề: “Sự kiện chính trị ở Ba Lan và thái độ của

chúng ta”. Theo ông Tân, bản thảo bài báo được tất cả các

ủy viên Bộ Chính trị dự họp thông qua rất kỹ.

Bài xã luận đăng trên báo Nhân Dân số ra ngày 26-8-

1989 nhấn mạnh: “Những người cộng sản, giai cấp công

nhân, các tầng lớp nhân dân Việt Nam từ lâu đã có tình cảm

gắn bó với những người cách mạng chân chính ở Ba Lan vô

cùng căm phẫn và cực lực lên án hành động của những lực

lượng phản động chống phá chủ nghĩa xã hội ở Ba Lan” (113).

Cùng ngày, bài báo còn xuất hiện trên một số tờ báo Đảng

địa phương. Theo ông Trần Trọng Tân, sau khi báo ra, ở Hà

Nội, Bộ Chính trị - Ban Bí thư còn cho các đoàn thể cử người

đến Đại sứ quán Ba Lan “thăm hỏi” với tinh thần là “tiếp sức

cho họ”. Ông Tân nói: “Tưởng tay đại sứ thuộc phe cộng

sản, ai lường hắn thuộc phe lật đổ. Tay đại sứ đã cự lại, và

nói với đoàn của ta sự kiện ở Ba Lan không phải là lật đổ mà

chính là sự lựa chọn của nhân dân Ba Lan” (114).

Tình hình Liên Xô và Đông Âu trong năm 1989 thay đổi

từng ngày, từng giờ. Ngày 9-6-1989, Đại hội Đại biểu Nhân

dân Liên Xô bế mạc. Đây là cơ quan nghị viện nhân dân đầu

tiên ở Liên xô được bầu cử công khai với năm ứng cử viên

cho một ghế dân biểu. Ba mươi lăm bí thư vùng của Đảng

đã không đắc cử trong cuộc bầu cử này.

Khi Liên Xô khai mạc đại hội vào ngày 25-5-1989, nhiều

đại biểu đã kêu gọi thành lập “nhóm đối lập” trong đại hội.

Boris Yeltsin cũng bắt đầu xuất hiện ở đây như một chính trị

gia khi ông đòi thúc đẩy nhanh quá trình cải tổ: xây dựng

hiến pháp mới, ra luật về đảng,… Yeltsin bị 964 phiếu chống

khi tranh cử vào Xô viết Tối cao Liên Xô, nhưng một giáo sư

đại học đã nhường lại ghế của mình cho Yeltsin và điều này đã được đại hội chấp thuận.

Một thời điểm xác định của Boris Yeltsin, khi ông đối đầu với Mikhail Gorbachev tại một phiên họp bất thường của Xô viết tối cao trong tháng 8 năm 1991 (BT Blog)

 

Tổng Bí thư Gorbachev cũng đã phải “tranh cử” từ một

cuộc bỏ phiếu có hai ứng cử viên để trở thành chủ tịch Xô

viết Tối cao. Ông phát biểu trong phiên bế mạc: “Lần đầu

tiên trong lịch sử Liên Xô, tại đại hội này đã có thảo luận

công khai. Đại hội đã đưa Liên Xô lên một giai đoạn mới”.

Một ủy ban cũng đã được thành lập để sửa đổi hiến pháp

theo hướng “xây dựng một nhà nước ngăn chặn sự xuất

hiện trở lại ở Liên Xô tệ sùng bái cá nhân, chế độ độc đoán

và quản lý xã hội bằng mệnh lệnh hành chính”.

Gorbachev và nhà lãnh đạo Cộng hòa Dân chủ Đức Erich Honecker tại Đại hội lần thứ XI Đảng XHCN Thống nhất Đức (SED), 1986 (BT Blog)

 

Ở Đức, từ cuối năm 1988 bắt đầu xuất hiện những cuộc

biểu tình đòi cải cách kinh tế. Mùa hè năm 1989, áp lực đòi

cải cách chính trị, đòi tự do ngôn luận, sửa đổi hiến pháp và

đòi chính phủ từ chức qua các cuộc biểu tình càng dâng cao.

Ngay sau khi Hungary từ bỏ thể chế cộng sản, mở cửa biên

giới sang Áo, lập tức có mười nghìn người dân Đông Đức

tràn vào đất nước này và biến nó thành nơi để trốn qua các

nước phương Tây. Làn sóng trốn chạy khỏi các quốc gia cộng

sản Đông Âu đã lên tới “một con số khổng lồ” vào mùa hè

năm 1989. Erich Honecker, tổng bí thư của Cộng hòa Dân

chủ Đức phản đối việc mở cửa biên giới sang Hungary,

nhưng tiếng nói của ông vào lúc ấy không còn được ai nghe

nữa.

Tháng 10-1989, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tới Berlin

dự lễ kỷ niệm bốn mươi năm ngày thành lập Nước Cộng hòa

Dân chủ Đức. Theo ông Lê Đăng Doanh: “Quyết định đi dự

40 năm Quốc Khánh CHDC Đức là quyết định trực tiếp của

cá nhân anh Linh. Anh Linh đã bàn với Bộ Chính trị về việc

phải triệu tập một Hội nghị các Đảng Cộng Sản và Công

nhân quốc tế để cứu phong trào cộng sản, chống chủ nghĩa

cơ hội. Anh sang Berlin là để gặp các đồng chí để bàn về

việc ấy và gặp Gorbachev. Trong một cuộc họp, anh Linh

nhận xét: Gorbachev là kẻ cơ hội nhất hành tinh này”.

Ngày 4-10-1989, từ Hà Nội, hãng Interflug của Cộng hòa

Dân chủ Đức dành cho ông Linh một ghế hạng thương gia,

các thành viên cao cấp khác - Phó Thủ tướng Nguyễn

Khánh, Trợ lý Tổng Bí thư Lê Xuân Tùng, Phó Ban Đối ngoại

Trịnh Ngọc Thái, Đại sứ Tạ Hữu Canh và thư ký Lê Đăng

Doanh - chỉ ngồi khoang hành khách thường.

Một lễ đón đơn giản được tổ chức tại sân bay Berlin-

Schronefeld rồi sau đó đoàn về khách sạn. Năm giờ chiều

ngày 6-9-1989, cuộc mit-tinh lớn bắt đầu, trên lễ đài:

Honecker ngồi giữa, một bên là Gorbachev, một bên là một

phó thủ tướng, Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Trung

Quốc – Honecker muốn thể hiện chính sách đề cao Trung

Quốc làm đối trọng với Gorbachev; Ông Nguyễn Văn Linh

được ngồi hàng đầu nhưng ghế thứ hai từ ngoài vào, bên

cạnh ghế hàng đầu cuối cùng của Phó Thủ Tướng Lào. Trong

suốt chuyến thăm chính thức ấy, phía CHDC Đức không thu

xếp cho ông Linh một buổi gặp chính thức nào với Honecker

hay một nhà lãnh đạo khác. Thế nhưng, điều đó đã không

làm ông Nguyễn Văn Linh từ bỏ ý đồ đóng vai trò trung tâm

cứu nguy chủ nghĩa xã hội.

Trong ngày 6-10-1989, giữa Berlin rét mướt, ông Nguyễn

Văn Linh đã tìm gặp các nhà lãnh đạo cộng sản đến dự lễ

quốc khánh để thảo luận về một sáng kiến mà ông đưa ra:

triệu tập hội nghị các đảng cộng sản và phong trào công

nhân quốc tế. Ông Linh nói: “Phe ta đang diễn biến phức

tạp. Hơn bao giờ hết, đòi hỏi quốc tế vô sản phải siết chặt

hàng ngũ. Đảng Cộng sản Việt Nam thấy nên có một hội

nghị để thống nhất tư tưởng và hành động, tăng cường tình

đoàn kết”.

Đa số các đảng cộng sản làm ngơ đề nghị của ông Linh,

chỉ có Batmunkho Tổng Bí thư Mông Cổ, Phó Thủ Tướng

Hernandez của Cuba, Tổng Bí thư Ceaucescu của Rumania,

Tổng Bí thư Đảng vừa thất cử của Ba Lan Jaruzelski, Chủ

tịch Đảng Cộng Sản Tây Đức (DKP) Herbert Mies là chấp

nhận gặp. Chỉ có Helbert Mies, lãnh tụ của một đảng không

cầm quyền và Phó thủ tướng Cuba Hernandez là tự tới nơi

ông Linh ở. Theo ông Lê Đăng Doanh, những người khác chỉ

tiếp ông Nguyễn Văn Linh tại phòng riêng của họ.

Đến nơi ở của các nhà lãnh đạo khác mới thấy cách đối xử

của Erich Honecker với ông Nguyễn Văn Linh. Theo ông Lê

Đăng Doanh: Trong khi ông Linh chỉ được xếp một phòng

đôi lớn hơn phòng các thành viên khác trong đoàn một chút

thì chỗ ở của Ceausesscu là một khu vực gồm nhiều phòng.

Ông Linh và tùy tùng phải đi qua một sảnh lớn nơi có một

đội cận vệ 12 người bồng tiểu liên AK báng gập đứng chào.

Ceaucesscu đã để ông Linh phải ngồi chờ rất lâu. Ông Linh

nói: “Mày liên hệ thế nào mà giờ không thấy nó”. Tôi bảo:

“Tính thằng này nó hình thức thế”. Một lúc sau thì

Ceausesscu ra, chính ông ta lại là người tỏ ra hăng hái ủng

hộ sáng kiến của ông Nguyễn Văn Linh nhất. Ceausesscu

thậm chí còn đòi để Rumani đăng cai. Tuy nhiên, cả

Ceausesscu và các nhà lãnh đạo cộng sản khác đều nói với

ông Linh: “Vấn đề là ông kia, nếu ông ấy không đồng ý thì rất khó”.
“Ông kia” đề cập ở đây là Gorbachev.

Trước khi ông Nguyễn Văn Linh rời Hà Nội, Ban Đối Ngoại

đã liên lạc với phái viên Liên Xô và được Gorbachev đồng ý

sẽ có cuộc gặp vào ngày 8-10-1989, hai bên đều mang theo

phiên dịch Nga-Việt và Việt-Nga cho cuộc gặp. Hôm đó, ông

Linh đang đau rất nặng.

Từ 19 đến 21 giờ tối 6-10-1989, sau phần đọc diễn văn,

cuộc mit-tinh được chuyển từ trong một lâu đài ra một lễ đài

ngoài trời duyệt quần chúng, thanh niên rước đuốc. Ông Lê

Đăng Doanh kể: Đám thanh niên tuần hành sôi lên sùng

sục kêu tên Gorbachev, “Gorby! Gorby!”. Anh Linh chỉ mặc

bộ complet, tối nhiệt độ xuống khoảng 8 C, cận vệ quên

mang áo lạnh, ông Nguyễn Văn Linh đứng run bần bật, kêu

tôi: “Tao lạnh quá”. Tôi phải nói với một viên tướng Đức

đứng cạnh đấy: “Tổng Bí thư của tôi quên mang áo ấm”.

Viên tướng cho mượn tạm tấm áo choàng của ông ta.

Sáng hôm sau, 7-10-1989, theo lịch trình, mười giờ sẽ có

duyệt binh, nhưng tám giờ, ông Nguyễn Văn Linh triệu tập

họp Chi bộ Đảng thông báo tình hình sức khỏe: “Mình thấy

có gì đó không bình thường, không nhắm được mắt, miệng

cứng, không ăn được”. Về sau bác sỹ xác định đó là triệu

chứng liệt dây thần kinh số 7. Mọi người đề nghị ông Linh

không ra lễ đài, ông Nguyễn Khánh thay ông Linh dự duyệt

binh rồi báo với “bạn”. Phía CHDC Đức mời ông Linh ở lại

khám chữa bệnh và khuyên ông không nên về trong lúc

này. Tuy bệnh tình càng ngày càng nặng, nước mắt chảy ra

nhiều, miệng có biểu hiện bị méo và nói bắt đầu khó khăn,

ông Nguyễn Văn Linh vẫn hy vọng rất nhiều vào cuộc gặp

với Gorbachev.

Cuộc gặp Gorbachev dự kiến diễn ra lúc 10:30 sáng 8-10-

1989, nhưng chờ đến mười một giờ cũng không thấy văn

phòng ông ta gọi lại. Ông Linh rất sốt ruột. Theo ông Lê

Đăng Doanh: Trong khi đó, sáng ngủ dậy, bệnh ông Linh

càng nặng thêm. Khi ăn cơm, ông kêu tôi ra ngoài vì không

muốn tôi chứng kiến cảnh ông ăn rất chật vật. Hàm bên trái

của ông Linh cứng lại. Ông phải nhai ở phía bên phải sau đó

dùng hai ngón tay đẩy thức ăn vào họng, chiêu một ngụm

nước mới nuốt được.

Cuộc gặp Gorbachev được lùi lại 2:30 rồi 5:30 chiều cùng

ngày. Gorbachev, khi ấy vẫn là nhà lãnh đạo của cả phe xã

hội chủ nghĩa, được bố trí ở trong một tòa lâu đài. Nhưng,

cuộc tiếp tổng bí thư Việt Nam đã không diễn ra trong

phòng khách riêng mà ở ngay một phòng rộng mênh mông

vừa dùng cho một tiệc chiêu đãi lớn, thức ăn thừa còn bề

bộn trên các bàn. Nhân viên dọn một góc, kê bàn để

Gorbachev tiếp ông Nguyễn Văn Linh.

Gorbachev ra đón ông Linh ở sảnh và khi cửa xe mở, ông cúi đầu nói: “Kẻ cơ

hội nhất hành tinh kính chào đồng chí Nguyễn Văn Linh”.

Dù đang bệnh, ông Nguyễn Văn Linh vẫn trình bày rất

nhiệt tình, nhưng theo ông Lê Đăng Doanh: Sáng kiến nào

của ông Linh cũng được Gorbachev khen là “rất tốt” nhưng

chỉ là những lời khen xã giao. Ông Linh nói: “Tôi đã gặp một

số đảng cộng sản anh em. Trong tình hình này, Đảng Cộng

sản Việt Nam muốn đồng chí đứng ra triệu tập hội nghị các

đảng cộng sản và phong trào công nhân quốc tế”.

Gorbachev liền giơ hai tay lên tươi cười: “Ý này hay nhỉ. Để

xem! Để xem! Rất tiếc là giờ tôi đang nhiều việc quá!”. Ông

Linh trân trọng mời Gorbachev đến thăm Việt Nam.

Gorbachev lại kêu lên: “Hay quá nhỉ! Cám ơn! Cám ơn!

Nhưng, tôi đang có nhiều lời mời quá mà chưa biết thu xếp

cái nào trước”.

Cuối cùng, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đề cập đến

truyền thống viện trợ của Liên xô và khi ông đề nghị Liên

Xô tiếp tục giúp đỡ cho Kế Hoạch 5 năm 1990-1995 của Việt

Nam thì Gorbachev xua tay. Không còn xã giao, lịch sự như

phần trên nữa, Gorbachev nói: “Khó khăn lắm, khó khăn

lắm, các đồng chí Việt Nam tự lo thôi”. Theo ông Lê Đăng

Doanh: Thế nhưng, ngày hôm sau, báo Nhân Dân và Pravda

đều đưa tin về cuộc gặp diễn ra trong “tình hữu nghị thắm

thiết”.

Tối 8-10-1989, từ lâu đài của Gorbachev trở về, ông

Nguyễn Văn Linh không dự chiêu đãi của Honecker mà đi

thẳng vào bệnh viện Chính phủ ở Berlin-Buch. Ông được

điều trị tại “Station 7” - nơi dành riêng cho Bộ Chính trị của

CHDC Đức - mỗi khu cho một bệnh nhân có nhiều phòng

cạnh nhau cho tùy tùng đi theo cùng ở. Trong “Station 7”

được trang bị truyền hình có thể bắt được các kênh phát đi

từ Tây Đức. Thời gian đó, hàng trăm nghìn người dân Đông

Đức đã đổ xuống đường phố Leipzig và Đông Berlin đòi phế

truất Honecker.

Sau lễ mừng Quốc khánh, Honecker cũng phải vào

“Station 7”, nơi ông ta có một biệt thự riêng ở đó. Honecker

cầu cứu Gorbachev nhưng cũng như với Nguyễn Văn Linh,

Gorbachev lại lịch sự từ chối. Ông Lê Đăng Doanh kể: “Tôi

dịch cho ông Linh những thông tin trên truyền hình: Cảnh

sát và người biểu tình đụng độ nhau ở khắp nơi. Cộng hòa

Dân chủ Đức nói đã có 160 cảnh sát bị thương”.

Nhưng cảnh sát không thể ngăn chặn những cuộc biểu

tình của người dân Đức.

Ngày 18-10-1989, Eric Honecker từ

chức, Egon Krenz, (ảnh trên) một ủy viên Bộ Chính trị trẻ tuổi, thay

ông giữ chức bí thư thứ nhất. Ông Lê Đăng Doanh kể: “Tình

hình cũng không vì thế mà có cải thiện. Chúng tôi lo lắng,

nhỡ có chuyện gì xảy ra khi đang còn ở đây thì nguy, trong

túi thầy trò không hề có một đồng đô-la lận lưng nào cả. Tôi

bảo bác sỹ có thuốc gì tốt thì cấp cho xếp tao để ông đủ sức

khỏe bay về”.

Vào lúc mười một giờ ngày 23-10-1989, trước khi rời

Berlin, ông Nguyễn Văn Linh đã đến chúc mừng Egon Krenz

vừa lên nhận cương vị mới. Cuộc gặp vừa để chúc mừng

Egon Krenz, vừa để đưa tin công khai về sự vắng mặt dài

ngày của ông Linh. Ông Linh là vị nguyên thủ duy nhất kịp

bắt tay Krenz. Ngày 24-10-1989, toàn thể Bộ Chính trị và

Đại Sứ CHDC Đức ra tận cầu thang sân bay Gia Lâm đón

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh. Lễ đón rất trọng thị, mọi

người thăm hỏi sức khỏe và khuyên ông Linh nghỉ một thời

gian để chữa bệnh tiếp.

Không chỉ có Erich Honecker và người kế nhiệm, ông

Egon Krenz, theo Gorbachev thì chính phương Tây cũng có

nhiều nỗ lực để ngăn chặn quá trình thống nhất nước Đức.

Từ Thatcher (Anh), Mitterrand (Pháp) cho đến Andreotti (Ý)

đều “muốn ngăn chặn người Đức thống nhất thành một

quốc gia hùng mạnh trở lại và họ chờ đợi Liên Xô đưa xe

tăng vào Đức cùng với quân lính của Gorbachev”. Nhưng,

theo Gorbachev: “Sự sụp đổ của bức tường Berlin chỉ là hồi

chót của một quá trình đã diễn ra từ rất lâu. Khi Liên Xô bắt

đầu tiến hành một loạt thay đổi mang tính bước ngoặt, như

tổ chức cuộc bầu cử đầu tiên… Khi tiến trình giải trừ quân bị

bắt đầu giữa Nga và Mỹ để chấm dứt Chiến tranh Lạnh” (115).

Ngày 9-11-1989, biên giới giữa Đông và Tây Đức được mở

ra. Ngày 10-11-1989, người dân bắt đầu phá bỏ bức tường

Berlin. Vài tháng sau, chế độ cộng sản ở Đông Đức sụp đổ.

Cũng trong ngày 10-11-1989, Todor Zhivkov cũng bị phế

truất sau ba mươi năm trị vì ở Bulgaria. Tại Praha, người

dân đổ ra đường yêu cầu Husak từ chức. Alexander Dubcek,

người bị Liên Xô bắt giữ hồi “Mùa xuân 1968” bắt đầu xuất

hiện cùng với đoàn người biểu tình. Một tháng sau đó Husak

từ chức. Ngày 29-12-1989, Vaclav Havel, được bầu làm tổng

thống đầu tiên của Tiệp khắc.

Ở Rumani, chế độ của nhà độc tài Ceausescu đã phải sụp

đổ trong một cuộc biểu tình đẫm máu. Lực lượng an ninh

Rumani tấn công những người biểu tình trong khi quân đội

ủng hộ dân chúng. Hàng trăm người dân bị giết chết. Chỉ

hơn một tháng rưỡi sau khi tán đồng với Tổng Bí thư

Nguyễn Văn Linh tổ chức một hội nghị quốc tế cứu vãn phe

xã hội chủ nghĩa, ngày 25-12-1989, Tổng Bí thư Nicole

Ceausescu và vợ ông đã bị những người biểu tình đem ra xử

bắn.
Chú thích:

(111) Tuyên bố ngày 24-5-1989 của Tổng thống G. W. H. Bush.

[Hơn hai mươi ngày trước đó, ngày 26-7-1989, khi phát biểu nhân

kỷ niệm ba mươi sáu năm vụ tấn công vào pháo đài Moncada,

chủ tịch Cu Ba, Phidel Castro, cũng đã nói câu “đế quốc chớ có hí

hửng vội vàng”. Khi đó, Liên Xô đang căng thẳng do xung đột

sắc tộc và do hàng trăm nghìn thợ mỏ đình công ở Siberi và

Donhetsk. Không phải ngẫu nhiên mà từ hai đầu bán cầu, hai nhà

lãnh đạo cùng tương thanh. Ngày 24-4-1989, Tổng Bí thư Nguyễn

Văn Linh đã có chuyến thăm kéo dài năm ngày ở Cu Ba. Trở về

Sài Gòn gặp tổng biên tập các tờ báo Thành Phố, ông Linh đã tỏ

ra hết sức tâm đắc với Chủ tịch Phidel Castro nhất là trên phương

diện chống đế quốc và bảo vệ thành trì cộng sản].

(112) Bước ngoặt lịch sử này có thể nói là bắt đầu được đánh dấu

kể từ ngày 18-1-89, khi Jaruzelski công nhận vai trò hợp pháp của

Công đoàn Đoàn kết. Ngày 6-2-89, đại diện chính phủ và các phe

đối lập đã ngồi lại với nhau để bàn về tương lai của Ba Lan. Theo

đó, một cuộc bầu cử tự do bầu Thượng viên và Hạ viện Ba Lan sẽ

diễn ra vào ngày 4-6-1989. Công đoàn Đoàn kết đã giành thắng

lợi gần như tuyệt đối tại Thượng viện và chiếm được gần phân

nửa tại Hạ viện. Jaruzelski vẫn được quốc hội của Walesa ủng hộ

lên làm Tổng thống Ba Lan. Nhưng, ngày 22-8-1989, khi

Jaruzelski định đưa người của Đảng Công nhân Thống nhất Ba

Lan lên làm thủ tướng, Công đoàn Đoàn Kết đã không chấp nhận.

Ngày 24-8-1989, Tadeusz Mazowwiecki, cố vấn của Walesa trong

các cuộc biểu tình năm 1980 ở Gdansk, đã được đưa lên làm thủ

tướng Ba Lan. Walesa tuyên bố: “Chúng tôi sẽ đưa Ba Lan trở lại

tình trạng trước chiến tranh, phát triển như là một nước tư bản

chủ nghĩa. Nếu Đảng Công nhân Thống nhất Ba Lan không cùng

đi theo con đường của chúng tôi thì sẽ bị gạt ra khỏi chính phủ”.

(113) Bài xã luận, đăng ngay trong số báo Nhân Dân số ra ngày

26-8-1989, viết: “Thực chất sự kiện chính trị đang diễn ra ở Ba

Lan là Công đoàn Đoàn kết với sự tiếp tay của các thế lực đế

quốc, chủ yếu là đế quốc Mỹ, đang làm cuộc đảo chính phản cách

mạng ở Ba Lan. Cuộc đấu tranh của những người cách mạng Ba

Lan dưới sự lãnh đạo của Đảng Công nhân Thống nhất Ba Lan là

cuộc đấu tranh chính nghĩa, quyết định chủ quyền dân tộc và chủ

nghĩa xã hội ở Ba Lan, quyết định việc bảo vệ thành quả cách

mạng của nhiều thế hệ cách mạng và của giai cấp công nhân và

nhân dân lao động Ba Lan đã giành được, nay đang đứng trước

nguy cơ lớn. Những người cộng sản, giai cấp công nhân, các tầng

lớp nhân dân Việt Nam từ lâu đã có tình cảm gắn bó với những

người cách mạng chân chính ở Ba Lan vô cùng căm phẫn và cực

lực lên án hành động của những lực lượng phản động chống phá

chủ nghĩa xã hội ở Ba Lan”.
(114) Trả lời phỏng vấn tác giả.

(115) Vào ngày 6-10-1989, tại Đông Berlin, Gorbachev tuyên bố:

“Kẻ nào đến quá chậm sẽ bị lịch sử trừng phạt”. Gorbachev nhớ

lại: Khi nghe những nhóm thanh niên đứng dưới lễ đài gào lên

bằng tiếng Đức, “Gorby, tự do”, Thủ tướng Ba Lan Tadeusz

Mazowiecki đến gặp tôi và nói: “Mikhail Sergeevich, ngài có hiểu

tiếng Đức không?”. Tôi trả lời: “Đọc hiệp định bằng tiếng Đức thì

khó, chứ những gì mà họ gào lên với tôi, tôi hiểu cả”. Ông ấy trả

lời: “Thế thì bây giờ ngài sẽ hiểu rằng đấy chính là sự kết thúc”