Ba ngày trước mình có bài viết về vaccine Sputnik V của Nga phân tích về vấn đề “đi tắt” bị các nhà chuyên môn và tổ chức Y tế trên thế giới chỉ trích nặng nề vì không đảm bảo được 2 vấn đề cốt lõi trong phát triển thuốc và vaccine cho con người đó là “AN TOÀN & HIỆU QUẢ”.
Ngay ngày hôm sau mình khá bất ngờ và có linh cảm không tốt khi thấy báo VNExpress đăng một bài viết theo kiểu “ca tụng” vaccine này với tựa đề “Cơ chế hoạt động của vaccine Covid-19 do Nga sản xuất”, bài viết rất “vô trách nhiệm” khi chỉ đưa những khía cạnh tốt, những giả thuyết hoàn hảo “tuy chưa chứng minh được” của vaccine Sputnik V mà không hề đưa bất cứ một điểm sai trái nào trong quy trình phát triển vaccine mà thế giới đang chỉ trích gay gắt!
Có lẽ chưa thấy đủ thuyết phục nhân dân về tính siêu việt của vaccine này, nên ngày hôm sau VNExpress lại có thêm một bài “ca tụng” khác với tựa đề “Vaccine Nga có hiệu lực bảo vệ 2 năm” dù rằng vaccine này mới chỉ thử nghiệm vài tháng và trên vài chục người, theo mình đánh giá đây lại là một bài báo “vô trách nhiệm” khác đối với người đọc phổ thông Việt Nam vì họ lại tiếp tục đưa những thông tin khoa học không chính xác và không kiểm chứng. Đến hôm nay thì điều lo ngại của mình đã thành hiện thực khi nhìn thấy tựa đề bài báo là “Bộ Y tế đặt mua vaccine Covid-19 của Nga”…
Thì ra chuỗi bài viết “vô trách nhiệm” kia có lẽ là một dạng “thủ đoạn truyền thông” để “định hướng” cho việc mua vaccine Nga qua việc thực hiện “tuyên giáo” (tuyên truyền & giáo dục)! Mình chỉ không biết rõ ai là người viết kịch bản này và khi họ viết thì họ có nghĩ cho dân tộc Việt Nam hay không?
Hôm trước trong phần bình luận có bạn còn cho rằng do mình làm việc cho Mỹ nên mình chê trách cách Nga làm là không khách quan nhưng các bạn nên biết là việc chỉ trích vấn đề “đi tắt” của quy trình phát triển vaccine Sputnik V không chỉ đến từ Mỹ, mà từ cả cộng đồng khoa học gồm nhiều nước trên thế giới và chính từ các nhà khoa học của Nga. Hôm nay, nhiều báo chí quốc tế cũng đã đưa tin Giáo sư Alexander Chuchalin đã rời khỏi hội đồng về “đánh giá đạo đức của Bộ Y tế Nga” (Russian health ministry’s ethics council) sau khi chỉ trích dữ dội vaccine Sputnik V khi cơ quan này phê duyệt cho sử dụng đại trà.
Ông đặc biệt cáo buộc Giáo sư Alexander Gintsburg, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Dịch tễ học và Vi sinh vật học Gamaleya, và Giáo sư Sergey Borisevich, một đại tá quân y và nhà virus học hàng đầu của quân đội Nga liên quan đến việc vội vàng đưa vaccine vào sản xuất. Giáo sư Chuchalin được cho là đã hỏi họ: “Bạn đã vượt qua tất cả các quy trình cần thiết được luật pháp Liên bang Nga và cộng đồng khoa học quốc tế chấp thuận chưa? CHƯA! Do vậy, đây là một công việc CHƯA HOÀN THÀNH. Vì thế, một trong những nguyên tắc đạo đức cơ bản của y học đã bị vi phạm nghiêm trọng đó là “không gây hại” (to do no harm)!
Việc vaccine Sputnik V nhận các chỉ trích nặng nề từ khắp nơi trong các ngày qua là do vấn đề “đi tắt” trong trường hợp này được xem là “rất nguy hiểm” khi hai tiêu chuẩn “AN TOÀN & HIỆU QUẢ” chưa được chứng minh ở pha 3 thí nghiệm lâm sàng, giai đoạn quan trọng nhất trước khi đưa vaccine đến người sử dụng đại trà, giai đoạn mà với số lượng người nhiều (từ vài trăm, vài ngàn, đến vài chục ngàn) và các nhóm đối chứng được thiết kế chặt chẽ, để có thể sẽ cho thấy những SỰ THẬT mà các giai đoạn thử nghiệm trước với quy mô nhỏ chưa thấy được. Việc thất bại của các thuốc và vaccine khi đi đến giai đoạn 3 này là không phải hiếm, đa phần là do phát hiện KÉM HIỆU QUẢ, không như mong đợi hoặc nguy hiểm hơn khi chúng cho thấy KÉM AN TOÀN, tỉ lệ người nhiễm bệnh hoặc người tử vong cao hơn!
Ví dụ như hồi đầu năm nay một thử nghiệm vaccine tên là HVTN 702, mục đích ngăn ngừa lây nhiễm HIV bằng cách sử dụng virus canarypox mang gene biểu hiện một protein bề mặt của HIV (phương pháp tương tự với Sputnik V) ở giai đoạn 3 với sự tham gia của 5407 người đã phải tiếc nuối công bố là thất bại khi không thấy sự khác biệt giữa nhóm thí nghiệm và đối chứng! Năm 2011, một vaccine của Merck với tên gọi là V710 với mục đích phòng ngừa vi khuẩn Staphylococcus aureus lây nhiễm, đang thử nghiệm ở giai đoạn 3 với gần 8000 bệnh nhân trên 26 nước cũng phải dừng lại vì không những không thấy được hiệu quả mà còn cho thấy tỉ lệ chết ở người nhận vaccine cao hơn!
Nói chung, cơ thể con người không những là một bộ máy phức tạp mà còn là một hệ thống khá “nhạy cảm” với các tác nhân có tác dụng sinh học mà thuốc và vaccine là những tác nhân như thế. Do vậy, việc phát triển một loại thuốc hoặc vaccine mới đều bắt buộc phải trãi qua những quy trình đánh giá rất nghiêm ngặt và chặt chẽ để đảm bảo khi đến tay người sử dụng một cách đại trà phải “AN TOÀN & HIỆU QUẢ”. Việc phớt lờ, bỏ qua những quy định này đều chứa những NGUY CƠ không nhỏ đến sức khỏe con người và có thể mang lại hậu quả khôn lường!
Là một nhà khoa học, mình thật sự bất ngờ với quyết định chọn lối “đi tắt” cho vaccine Sputnik V và mình càng bất ngờ hơn với các “thủ đoạn truyền thông” mấy ngày qua trên báo VNExpress. Điều mình đang lo ngại đó là kết quả thăm dò biểu quyết ở phía dưới bài viết của VNExpress có thật hay không?! với kết quả 59% người muốn chích vaccine Sputnik V trên 41% người không muốn! Với kết quả này mình băn khoăn có lẽ nào bà con Việt Nam của chúng ta đang thiếu thông tin khoa học đáng tin cậy hay là do báo chí của chúng ta đã “thành công” trong việc dẫn họ đi sai đường lạc lối.
Mình vẫn chưa nghĩ ra lý do tại sao các nhà chức trách lại quyết định đặt mua 50-150 triệu liều vaccine Sputnik V của Nga trong khi vaccine này đang chịu quá nhiều chỉ trích của các nhà chuyên môn trên thế giới và độ tin cậy trong giới chuyên môn là rất thấp! Nếu nhìn lên bảng so sánh tiến độ nghiên cứu vaccine của thế giới thì còn hơn chục ứng cử viên vaccine khác đang được nghiên cứu một cách nghiêm túc hơn và đang có những bước tiến xa hơn Sputnik V, nếu phải chọn cho nhân dân, tại sao họ không chọn cái AN TOÀN hơn?
Lời kết cho bài viết này mình muốn nhắn nhủ là khi lương tâm con người là thứ trở nên hiếm hoi thì hãy cẩn thẩn với các “thủ đoạn truyền thông” đang đưa mọi người vào bẫy!
Bảo trọng nhe bà con và nên nhớ là “Người Việt Nam không phải là chuột thí nghiệm”.
