Tôi không còn là tôi
Nguyễn Đức Dân
Xem lại chương trình “Ghế nóng” tôi trả lời nhà đài HTV9
ngày 06.6.2018, tôi thấy lời lẽ và ý kiến của mình bị cắt bỏ, gọt nhẵn trơn
trun đến mức tôi không còn là tôi nữa. Vậy, xin có đôi lời giải thích lại là điều
cần thiết. Có hai khái niệm cần nói rõ lại.
Thứ nhất, HTV9 hỏi tôi về chuyện “trạm thu giá”, “giá dịch vụ
đào tạo”… là “cách dùng từ trong ngôn ngữ hành chính nghe trúc trắc quá”? Tôi
đáp, cách nói này mọi người nghe đều thấy kỳ cục, lạ tai vì nó không tồn tại
trong tiếng Việt. Đây là cách nói do những người có quyền đặt ra, bịa ra rồi áp
đặt vào tiếng Việt, nên “đây không phải là ngôn ngữ hành chính mà là thứ ngôn
ngữ quan quyền; dân gian có câu “muốn nói oan làm quan mà nói”!
Tôi nêu ví dụ, trước đây ngành công an (hay ngành giao thông
vận tải?) có đưa ra chỉ thị xe phân khối lớn thì phải làm thủ tục đăng ký và lấy
bằng xe máy. Phân khối là một đơn vị đo thể tích hay dung tích. Trong hình học
và trong vật lý làm gì có khái niệm phân khối lớn và phân khối nhỏ? Thuật ngữ
này là sự áp đặt từ ngôn ngữ quan quyền. Nếu có trình độ trung học cơ sở người
ta đã không ra một chỉ thị như vậy.
Ví dụ thứ hai, “diễn biến hòa bình” là một thuật ngữ trung
tính, không tích cực mà cũng chẳng tiêu cực, nhưng trong ngôn từ chính trị
chúng ta đã áp đặt ra một thuật ngữ quan quyền “âm mưu diễn biến hòa bình” để
chỉ khái niệm âm mưu lật đổ một chế độ bằng con đường diễn biến hòa bình. Dịch
nguyên văn “âm mưu diễn biến hòa bình” sang tiếng Anh, Pháp hay Nga thì phải để
trong ngoặc kép cụm từ “diễn biến hòa bình” người ta mới có thể hiểu được.
Trong tiếng Việt hiện nay nhiều khái niệm quan trọng vẫn phải
để trong ngoặc kép là một minh chứng cho sự tồn tại của những thuật ngữ quan
quyền nhưng không được xã hội chấp nhận. HTV9 đã gọt đi thuật ngữ “quan quyền”
của tôi và thay bằng thuật ngữ ngôn ngữ hành chính rất chung chung.
Thứ hai, nếu như tôi gọi “trạm thu giá”, “giá dịch vụ đào tạo”…
là loại thuật ngữ quan quyền thì cách dùng thuật ngữ “tụ nước” thay cho “nước
ngập” lại là một xảo thuật ngôn từ trong phép ngụy biện. Đó là sự ngụy biện
bằng đánh tráo từ ngữ. Dùng những từ ngữ giảm nhẹ tạo ra sự thay đổi nhận thức
xã hội nhẹ nhàng đi. Đây là những xảo thuật thường gặp trong chính trị, quân sự,
ngoại giao và làm ăn kinh tế. Trong những ví dụ tôi nêu bị cắt bỏ có đoạn sau:
Trong chuyến thăm Việt Nam, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Trung
Quốc Tập Cận Bình đã phát biểu trước Quốc hội Việt Nam như sau: “Láng giềng thì
khó tránh xảy ra va chạm, […] hai bên cần kiên trì, lấy đại cục quan hệ hai nước
làm trọng để xử lý bất đồng; khi đại sự đã được coi trọng thì tiểu sự sẽ không
khó giải quyết” (TT, 7.11.2015). Đây là những xảo ngôn đánh tráo thuật ngữ. Những
hành động như đánh chiếm đảo Gạc Ma; đưa giàn khoan HD981 vào thềm lục địa Việt
Nam; lập ra tấm bản đồ đường lưỡi bò 9 đoạn trên Biển Đông; bồi đắp, xây dựng
những hòn đảo chiếm đóng trái phép thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam thành
những sân bay-căn cứ quân sự… được gọi là những chuyện đại sự mù mờ. Gây xung đột
căng thẳng, xâm lấn chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, phá tàu đánh cá, xua đuổi ngư
dân Việt Nam khỏi vùng biển Việt Nam… đã được chuyển thành xảo ngôn “va chạm”
nghĩa đã giảm nhẹ hẳn đi và ám chỉ rằng đó là “chuyện nhỏ” (tiểu sự).
Đáng tiếc là hai khái niệm cốt lõi ngôn ngữ quan quyền và
phép ngụy biện bằng xảo thuật đánh tráo từ ngữ đã bị cắt bỏ. - Bài
gốc
